Russiýa bilen Ukrainanyň arasyndaky söweşden bäri ABŞ Russiýa garşy has köp günbatar maliýe sanksiýalaryny girizdi. Birnäçe maliýe sanksiýalary global karzlaryň has merkezleşdirilmedik gurluşy ýaly global maýa akymlaryny we aktiwleri paýlamak gurluşyny düýpli üýtgedip biler, Wall Streetden beýleki halkara maliýe merkezine halkara maýa akymyny çaltlaşdyryp biler we bu ýagdaýda global serhetaşa. Maýa adaty dollara, ýewro esasy gurama hökmünde köp ugurly walýuta dolanyşygyny emele getirmegiň esasynda daşary ýurt maliýe aktiwleri has ygtybarly sebite ýa-da ätiýaçlyk akymyna geler. Bu Russiýa bilen Ukrainanyň dünýä ykdysadyýetine edýän täsiriniň arasyndaky gapma-garşylygy hasaba alyp bolmaz.
Tohum üpjünçiligi
Russiýa dünýäde iň uly eksport ediji, himiki dökün eksporty Russiýa dökünleri ABŞ-nyň sanksiýalary sebäpli çäklendirilýär we dökünleriň global bahasyna sebäp bolýar. Beýleki bir Iňlis haryt instituty (CRU) ammiak, wodorod, nitrat, fosfat, kaliý we sulfat dökün bazaryndaky çig mal bazaryndaky maglumatlara görä, 2022-nji ýylyň mart aýynyň ahyryna çenli bahasy 30% ýokarlandy, 2008-nji ýyldaky girdejilerinden has köp azyk we energiýa krizisi.
Dökünler we esasy oba hojalyk önümleriniň bahasy, tutuş dünýäde oba hojalygy önümçiligi ýaly zynjyrly reaksiýa döredip biler we global azyk krizisine sebäp bolup biler.
Global azyk üpjünçiligi ýetmezçiligi
Ukraina urşunyň dünýä ykdysadyýetine edýän täsiri hökmany suratda azyk üpjünçiligine uly howp getirer. Bu esasan iki tarapdan öz beýanyny tapdy. Biri galla öndürmek kuwwatyny azaltmak. Russiýa we Ukraina dünýäde iň uly we bugdaý eksporty boýunça bäşinji ýerde durýar.
Uruş başlanandan soň, bugdaý ýygnamak üçin Ukraina we dawa diňe mekgejöwen we günebakar dökünleri ekmek. Ikinjiden, söwda dolanyşygy, azyk inflýasiýasyny ýokarlandyrmak. Uruş we sanksiýalaryň täsiri bilen Ukraina azyk eksporty päsgelçilik döredýär we bütin dünýäde azyk önümleriniň bahasynyň ýokarlanmagyna sebäp bolýar. Käbir ýurtlar uzak wagtlap Ukrainany azyk üpjünçiligine bil baglaýarlar, şübhesiz betbagtçylyk.
Gysga üpjünçilikde global senagat zynjyry
Ukraina urşunyň dünýä ykdysadyýetine täsiri, degişli pudak zynjyrynda. Esasy sergi çig malyň kesilmegi, ätiýaçlyk şaýlarynyň ýetmezçiligi, logistika dykyzlygy we ş.m. Çip senagaty, awtoulag senagaty, egin-eşik senagaty we ş.m.
Ukrainada, doly däl statistiki maglumatlara görä, azyndan 38 awtoulag zawody wagtlaýyn ýapyldy, bu bolsa “Mersedes-benz”, “Volkswagen”, “BMW” we beýleki köp sanly meşhur awtoulag öndürijileri önümçiligiň azalýandygyny ýa-da önümçiligiň togtadylýandygyny habar berdi. Ukraina ýa-da aýrylmaz metal ýarymgeçiriji çip we global ýadro ýetmezçiligi krizisinden güýçlenýän ýörite gazlaryň esasy çeşmesi.
Iş wagty: 12-2022-nji sentýabr